Vijverfilter – biologisch filter

I. Doel van een vijverfilter

Een vijverfilter heeft als doel het water in de vijver te voorzien van koolzuur. Koolzuur (CO2) is de belangrijkste voedingsstof voor de waterplanten in de vijver. Een vijverfilter heeft dus niet als taak om zoveel mogelijk vuildeeltjes uit het water te zeven, maar voorziet de waterplanten in de vijver van voeding. Hierdoor kunnen deze planten het water in de vijver helder houden. Dit wordt de biologische kringloop van de vijver genoemd.

Een vijverfilter voorziet het vijverwater van koolzuur (Co2). Hierdoor kunnen de zuurstofplanten in de vijver groeien en de vijver helder houden. Een biologisch filter werkt alleen, als het vijverwater voldoende hard is (voldoende mineralen bevat). In zacht water loopt de werking van een vijverfilter sterk terug en kan er zelfs schuimvorming bij de uitstroom van het filter gaan optreden. Een filter wordt aan het begin van het groeiseizoen aangezet. Voor een goede werking is het belangrijk, het filter op dat moment te enten met de juiste bacteriën.

II. Werking van een biologisch vijverfilter

In een (biologisch) filter zitten bacteriën. Deze bacteriën leven van kleine afvaldeeltjes in de vijver, die zij omzetten in hoofdzakelijk koolzuur (CO2). Zij hebben hiervoor zuurstofrijk water uit de vijver nodig, dat rijk aan mineralen (hard) moet zijn.

Hoe gaat dit precies in zijn werk?
Een pomp transporteert water met daarin hele kleine afvaldeeltjes uit de vijver naar het filter. In dit filter, op de filtermatten, zitten miljarden bacteriën. Zij verteren de kleine afvaldeeltjes en produceren hierbij koolzuur (CO2).

De geproduceerde koolzuur kunnen de bacteriën echter alleen aan het water afgeven, als dit vijverwater voldoende mineralen als kalk en magnesium bevat. De moleculen koolzuur (CO2) hechten zich namelijk aan de moleculen van het kalk en magnesium. Zo’n verbinding heet een karbonaat. Zuurstofplanten verbruiken deze karbonaat vervolgens bij hun groei.

Om een biologisch filter bij de vijver te laten werken, is het dus noodzakelijk dat het vijverwater voldoende hard is. Een filterinstallatie in een vijver met zacht water kan zijn werk niet goed doen, omdat de bacteriën de koolzuur niet kwijt kunnen aan het water. Het gevolg kan zijn, dat het filter vooral schuim produceert.

Een filter dat werkt op basis van reiniging door bacteriën wordt ook wel een biologisch vijverfilter genoemd. Naast dit type filter bestaan er ook mechanische filters, die wél bedoeld zijn om afvaldeeltjes uit de vijver te halen. Dit type filters wordt vaak toegepast in koivijvers.

Soms zijn filters uitgerust met een UVC-lamp. Dit is een speciale lamp in het filter, waar het water langsstroomt. De straling van de lamp doodt de in het water aanwezige zweefalgen. Op de pagina UVC-filtering tref je hierover meer informatie aan.

Deze tekening laat zien hoe een biologisch vijverfilter werkt. Zuurstofrijk water uit de vijver (aangevoerd door de pomp) stroomt langs poreuse materialen waarop bacteriën groeien. Deze bacteriën verteren kleine afvaldeeltjes uit de vijver en zetten dit om in koolzuur (CO2). Als het vijverwater voldoende mineralen bevat, kan dit water de door de bacteriën gemaakte CO2 opnemen. Dit koolzuurrijke water stroomt vervolgens terug naar de vijver. In de vijver dient het koolzuur als voedingsbron voor de zuurstofplanten.

III. Installatie en enten van een filter

Een filterinstallatie bestaat uit een pomp, een slang van de pomp naar het filter, een filterbak met poreus materiaal en een uitstroomslang.

Bij de installatie van het filter is het belangrijk de pomp en het punt waarop het water weer terugstroomt in de vijver, zo ver mogelijk uit elkaar te leggen. Hiermee zorg je ervoor dat ook echt al het water in de vijver gefilterd wordt en niet maar een klein deel.

De capaciteit van pomp en filter moeten op elkaar afgestemd zijn. De totale inhoud van de vijver moet het filter in circa vier uur kunnen passeren. Een rekenvoorbeeld voor een vijver van 5.000 liter levert op, dat hierbij een pomp hoort die 1.250 liter per uur moet kunnen pompen.

De capaciteit van het filter staat doorgaans vermeld op de filterbak. De meest gangbare capaciteitsmaten liggen rond de 5.000 liter en 10.000 liter. Deze aantallen slaan op de inhoud van de vijver.

Hozelock E4500 Ecopower biologisch filter. Dit filter heeft een ingebouwde UVC-unit en is geschikt voor vijver met een inhoud van rond de 5.000 liter. In de praktijk is dit filter bruikbaar voor vijvers met een inhoud tussen de 2.500 en 7.500 liter.

Een filter kun je op enige afstand van de vijver plaatsen, zodat je het kunt camoufleren met bijvoorbeeld planten. Sommige filters kun je voor een gedeelte ingraven. Voorwaarde is wel, dat het water dat uit het filter komt onder vrij verval moet kunnen terugstromen naar de vijver.

Naast filters die op de vijverrand staan, bestaan er ook filters die helemaal onder water geplaatst worden. Dit zijn zogenaamde drukfilters. De werking is gelijk aan die van gewone biologische filters, behalve dat het water er onder druk doorheen geperst wordt. Bij een filter op de rand van de vijver zorgt de zwaartekracht hiervoor.

In een biologisch filter groeit dus een bacteriekolonie. Na installatie van een filter heeft deze kolonie een aantal weken nodig om een optimale grootte te bereiken, het zogenaamde rijpen van het filter. Dit proces kun je versnellen door een kweek van nitrificerende bacteriën aan het filter toe te voegen, het zogenaamde enten.

Een biologisch filter hoef je nooit schoon te maken, tenzij het filter dreigt over te lopen. Door het filter schoon te maken zou je de aanwezige bacteriekolonie grotendeels vernietigen en moet het filter weer opnieuw rijpen / opnieuw geënt worden.

Voor een goede werking van het filter is het van belang dat de pomp 24 uur per dag, zeven dagen per week, water door het filter pompt. Zonder de aanvoer van zuurstofrijk water sterven de bacteriën af. Dit geldt alleen voor het groeiseizoen (maart-oktober); in de wintermaanden moet je de pomp wel uitschakelen.

Schematische weergave van een correcte opstelling van een filterinstallatie. De pomp (1) pompt via de slang (2) vijverwater naar de filterbak (3). Vanuit de filterbak stroomt het gefilterde water weer terug in de vijver.

IV. Onderhoud van het filter

In principe is een biologisch vijverfilter onderhoudsvrij. Alleen als het filter dreigt te overstromen moet je de matten in het filter schoonmaken. Probeer hierbij een deel van de bacteriekolonie in stand te laten.

Het is verstandig om het filter na afloop van het groeiseizoen leeg te laten lopen. Tijdens de wintermaanden kan het dan niet kapot vriezen.

V. Is een filter echt nodig?

In theorie kun je een heldere vijver krijgen zonder filter. In de vijver leven immers ook bacteriën die koolzuur voor de waterplanten maken. In de praktijk zijn vijvers zonder filter echter veel gevoeliger voor verstoring van het biologisch evenwicht. Als de watertemperatuur in het voorjaar snel stijgt, zullen vijvers zonder filter sneller troebel worden dan vijvers met een filter.

Ook het aantal vissen dat je in een vijver zonder filter kunt houden is kleiner dan in een vijver met filter. De bacteriën in het vijverfilter breiden het zuiverend vermogen van de vijver enorm uit. Een investering in een biologisch filter betaalt zichzelf dan ook altijd terug in de vorm van een heldere en gezonde vijver.